Πρόσωπο...όχι απλά άτομο...

Στην καθημερινότητα, έρχομαι σε επαφή με κόσμο που βιώνει διάφορες προσωπικές δυσκολίες. Τις ονομάζω ''προσωπικές'' καθώς έχουν να κάνουν, κυρίως, με το πως αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους, τη σχέση με τον εαυτό τους, τις ανάγκες τους κ.ο.κ. Ως επί το πλείστον, το καίριο θέμα προβληματισμού βρίσκεται στις σχέσεις με τους άλλους. Είτε πρόκειται για συντρόφους, φίλους, συγγενείς, συναδέρφους, πάντα οι Άλλοι και η σχέση μου μαζί τους γίνεται αντικείμενο προβληματισμού. Πηγή ανησυχίας, άγχους και στενοχώριας...

"Πώς να φερθώ", "Τι είναι το σωστό?", "Γιατί μου το έκανε αυτό?", "Σε εμένα φέρθηκε έτσι...? Που της/ του τα έδωσα όλα?", "Εάν με αφήσει...", "Σε περίπτωση που δεν κάνει ότι συμφωνήσαμε...", "Θα δει με ποιόν/ ποια έχει να κάνει..." , "Δεν σέβεται...", "Δεν εκτιμά..." και...και...και...

Πίσω από τέτοιες "προσωπικές" δυσκολίες, συνήθως, βρίσκεται η πίστη μας σε κάποιες ''αλήθειες''. Αυτές τις "αλήθειες" μας τις έμαθαν οι γονείς μας, τις ακούγαμε στο σχολείο κτλ. Έχουμε μάθει ότι είναι πανάκεια και μας επηρεάζουν, χωρίς, πολλές φορές να το καταλαβαίνουμε.
Μερικές από αυτές τις ''αλήθειες" είναι οι εξής:

α) να κάνεις πάντα ''το σωστό'' 

β) ισχύει ο νόμος της ανταπόδοσης. Εάν κάνεις κάτι καλό σε κάποιον, οφείλει να στο ανταποδώσει. Και αυτό πάει λίγο πιο πέρα...

γ) ο κόσμος είναι δίκαιος....στους καλούς συμβαίνουν καλά.

δ) η αγάπη όλα τα συγχωρεί και όλα τα μπορεί. Και η επέκταση....(ε) ο εγωισμός είναι αντίθετος της αγάπης....
Αυτές οι "αλήθειες" είναι η κινητήριος δύναμη για τις περισσότερες "προσωπικές" δυσκολίες που βιώνει κάποιος καθημερινά.
Ας έχουμε, όμως υπόψιν μας τα εξής:

- ΔΕΝ γίνεται να κάνεις ΠΑΝΤΑ το σωστό δεν είσαι ρομπότ. Και ποιο είναι το σωστό σε κάθε περίσταση, σε κάθε σχέση? Με βάση ποιο κριτήριο θα επιλέξεις? Ποιος είναι αυτός που θα σε κρίνει?

- ΔΕΝ είναι υποχρεωμένος κανείς, μα κανείς, να σου ανταποδώσει το οτιδήποτε. Εάν δεν πρόκειται για υπογεγραμμένη σύμβαση με όρους, δεν μπορείς να απαιτείς από κάποιον ανταπόδοση. Καταρχήν, ο απέναντι μπορεί να μην ξέρει ότι οφείλει. Και εάν το γνώριζε, μπορεί να μην δεχόταν καν την προσφορά. Και σκέψου, ότι πρόσφερες επειδή το ήθελες, άρα ικανοποίησες μια ανάγκη του εαυτού σου, έτσι ο άλλος δεν σου χρωστάει κάτι (εάν πρόσφερες χωρίς να το καταλάβεις ή δεν ήθελες, απλά, φρόντισε να μην υπάρξει επόμενη φορά).

- ΝΑΙ ο κόσμος, η μοίρα, η ζωή δεν είναι δίκαιη. Συμβαίνουν άσχημα πράγματα σε όλους. Όσο και να θέλουμε να μην το πιστέψουμε, μπορεί να συμβούν άσχημα πράγματα και σε μας. Άρα, συμπονώ τον απέναντι που έχει ένα πρόβλημα και δεν λέω'' καλά να πάθει''. Επιπλέον, εάν μου συμβούν διάφορα, που δεν υπολόγιζα, δεν τα βάζω με όλους... την κοινωνία..τον Θεό κτλ. Προσπαθώ να αντέξω και να αντεπεξέλθω. Και εάν δεν μπορώ μόνος/η, ζητάω βοήθεια.

- Η αγάπη δεν τα μπορεί όλα. Υπάρχουν όρια. Είναι τα όρια του εαυτού μου. Είναι τα όρια του προσώπου μου. Είναι εκεί που ο εγωισμός φαίνεται καλός. Καθώς, εγωισμός είναι να αγαπώ εμένα πρώτα από όλα. Εάν δεν αγαπώ εμένα, δεν μπορώ να αγαπήσω τον άλλον. Δεν μπορώ να δώσω στον άλλον κάτι που δεν νιώθω ήδη για τον εαυτό μου. Ακόμα και στις αλτρουιστικές θρησκείες, όπως είναι ο Χριστιανισμός, λέγεται "αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν". Δηλαδή, να αγαπάς τον άλλον, όπως αγαπάς τον εαυτό σου. Ούτε λιγότερο, ούτε περισσότερο. Είναι καλός αυτός ο εγωισμός. Είναι ο εγωισμός της αγάπης. Είναι ο εγωισμός του προσώπου.

Για να είμαι πρόσωπο πρέπει να παραχωρήσω στον εαυτό μου κάποια δικαιώματα. Να επιτρέψω, δηλαδή, κάποια πράγματα εγώ στον εαυτό μου, εσείς στον εαυτό σας και ο καθένας θα πρέπει να κάνει το ίδιο για τον εαυτό του. Πρόκειται για τις παραχωρήσεις που η Βιρτζίνια Σατίρ (1916-1988) θεωρούσε "σύμφυτες με τη γένεση του προσώπου". Καθώς, με αυτόν τον τρόπο αναλαμβάνω την ευθύνη μου ως ενήλικας....γίνομαι από άτομο ''πρόσωπο'' & ωριμάζω....

1. Δίνω στον εαυτό μου την άδεια να είμαι αυτός που είμαι, αντί να νομίζω ότι πρέπει να περιμένω να μου ορίσει κάποιος άλλος πού θα έπρεπε να βρίσκομαι ή πώς θα έπρεπε να είμαι. 


2. Δίνω στον εαυτό μου την άδεια να αισθάνομαι, αντί να νιώθω αυτό που θα ένιωθαν οι άλλοι στη θέση μου.


3. Δίνω στον εαυτό μου την άδεια να σκέφτομαι αυτό που σκέφτομαι και το δικαίωμα επίσης να το λέω εάν θέλω, ή να μη λέω τίποτα, αν δεν με συμφέρει.


4. Δίνω στον εαυτό μου την άδεια να ρισκάρω ό,τι αποφασίζω εγώ να ρισκάρω, με το μοναδικό όρο ότι δέχομαι να πληρώσω εγώ ο ίδιος το τίμημα αυτού του ρίσκου. 


5. Δίνω στον εαυτό μου την άδεια να ψάχνω αυτό που νομίζω ότι χρειάζομαι από τον κόσμο, αντί να περιμένω να μου δώσει ο άλλος την άδεια να το αποκτήσω. 

Το άγχος, η ψυχολόγος & το ποτήρι...

Μία ψυχολόγος περπατούσε ανάμεσα στο κοινό της όση ώρα τους μιλούσε για την διαχείριση του άγχους. Την στιγμή που ύψωσε ένα ποτήρι με νερό, όλοι σκέφτηκαν ότι θα έκανε την κλασική ερώτηση "είναι μισογεμάτο ή μισοάδειο;".
Αντί για αυτό όμως, εκείνη, με ένα χαμόγελο στο πρόσωπο της, έκανε την ερώτηση: "Πόσο βαρύ είναι ένα ποτήρι με νερό;"
Διάφορες απαντήσεις ακούστηκαν με διακύμανση από 100 ως 300 γραμμάρια .
Εκείνη απάντησε: "Το απόλυτο βάρος του δεν έχει σημασία. Εξαρτάται από το πόση ώρα το κρατάμε. Αν το κρατήσω για ένα λεπτό, δεν είναι πρόβλημα. Αν το κρατήσω για μία ώρα, θα μου πονέσει ο ώμος. Αν το κρατήσω για μία ημέρα, θα μουδιάσει ο ώμος μου και θα παραλύσω. Σε κάθε περίπτωση, το βάρος του ποτηριού δεν αλλάζει, αλλά όσο περισσότερο το κρατήσω τόσο πιο βαρύ θα γίνεται."
Και συνέχισε: "Τα άγχη και οι ανησυχίες στη ζωή είναι ακριβώς όπως αυτό το ποτήρι νερό. Αν τα σκέφτεστε λίγο δεν θα συμβεί τίποτε. Αν τα σκέφτεστε κάπως παραπάνω, θα αρχίζουν να σας ενοχλούν. Και αν τα σκέφτεστε συνεχώς, θα αισθανθείτε παράλυτοι - ανίκανοι να κάνετε οτιδήποτε".
Να θυμάσαι να αφήνεις το ποτήρι κάτω......

For the parents...for the kids...for us ;)

     

Όλοι, όταν γίνονται γονείς έχουν τις καλύτερες προθέσεις για τα παιδιά τους. Κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, φαντάζονται πως θα ήθελαν να είναι το μωρό....σε ποιόν να μοιάζει...τι χόμπι να έχει όταν μεγαλώσει...κ.ο.κ. Τείνουν να λένε ''εμείς θα προσφέρουμε τα πάντα σ' αυτό το μωρό''.... Και θα είμαστε οι καλύτεροι γονείς, η ''καλύτερη'' μαμά και ο ''καλύτερος'' μπαμπάς. Όταν το μωρό έρχεται στο κόσμο, αντιλαμβάνονται πως έχει απαιτήσεις και χρειάζεται προσπάθεια για να βρουν τους ρυθμούς τους. Ενδεχομένως να υπάρχει και μια πρώτη διάψευση των προσδοκιών που είχαν δημιουργήσει κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Καθώς μεγαλώνει αντιλαμβάνονται σιγά σιγά πως το παιδί τους, έχει την δική του προσωπικότητα και πολλές φορές τους φέρνει στα όρια τους, όταν φτάνει στο σημείο να μην τους ακούει ή να τους παρακούει. 

Και είναι οι συνθήκες της καθημερινότητας που φορτίζουν συναισθηματικά τον γονέα..προβλήματα στην δουλειά...προβλήματα οικονομικά...διαπροσωπικά...προσωπικά...που γυρίζει σπίτι και δεν έχει όρεξη ούτε να παίξει..ούτε να μιλήσει με το παιδί του...

Και ο ''μικρός θησαυρός'' γίνεται σιγά σιγά ένας ''μικρός τύραννος'', που ''ηθελημένα κάνει δύσκολη την ζωή του μπαμπά και της μαμάς με τα καπρίτσια του''. 

ΔΕΝ είναι έτσι όμως....το παιδί δεν έγινε ξαφνικά ένας τύραννος...ψάξτε τι λάθος προσέγγιση έχετε υιοθετήσει...τι δεν καταλαβαίνετε...σε τι δεν κάνετε υπομονή...γιατί πιέζετε...σε τι πιέζεστε...  

Παρατηρήστε και καταγράψτε την αλληλουχία των συμβάντων, των διαπληκτισμών και των δυσάρεστων καταστάσεων. Βάζοντας λέξεις σε αυτό που συμβαίνει θα καταλάβετε. Ονοματίζω σημαίνει νοηματοδοτώ. Και μην ξεχνάτε πως τα παιδιά μαθαίνουν αυτά που βιώνουν...

Τα παιδιά μαθαίνουν αυτά που βιώνουν

• αν το παιδί βιώνει κριτική, μαθαίνει να καταδικάζει
• αν το παιδί βιώνει την εχθρική συμπεριφορά, μαθαίνει να μαλώνει
• αν το παιδί βιώνει το φόβο, μαθαίνει να είναι φοβισμένο
• αν το παιδί βιώνει τον οίκτο, μαθαίνει να λυπάται τον εαυτό του
• αν το παιδί βιώνει τον εξευτελισμό, μαθαίνει να είναι ντροπαλό
• αν το παιδί βιώνει τη ζήλια, μαθαίνει να αισθάνεται φθόνο
• αν το παιδί βιώνει τη ντροπή, μαθαίνει να αισθάνεται ένοχο
• αν το παιδί βιώνει την ενθάρρυνση, μαθαίνει να έχει αυτοπεποίθηση
• αν το παιδί βιώνει την ανεκτικότητα, μαθαίνει να έχει υπομονή
• αν το παιδί βιώνει την αίσθηση ότι το ίδιο είναι χρήσιμο και αξίζει, μαθαίνει να εκτιμά
• αν το παιδί βιώνει την αποδοχή, μαθαίνει να αγαπά
• αν το παιδί βιώνει την επιδοκιμασία, μαθαίνει να εκτιμά τον εαυτό του
• αν το παιδί βιώνει την αναγνώριση των προσπαθειών του, μαθαίνει ότι είναι καλό να έχει στόχους στη ζωή
• αν το παιδί βιώνει καταστάσεις όπου όλα μοιράζονται, μαθαίνει να είναι γενναιόδωρο
• αν το παιδί βιώνει την τιμιότητα, μαθαίνει την ειλικρίνεια
• αν το παιδί βιώνει τη δικαιοσύνη, μαθαίνει να είναι δίκαιο
• αν το παιδί βιώνει την ευγένεια και την εκτίμηση των άλλων, μαθαίνει να σέβεται
• αν το παιδί βιώνει την ασφάλεια, μαθαίνει να έχει πίστη στον εαυτό του και στους άλλους
• αν το παιδί βιώνει τη φιλικότητα, μαθαίνει ότι η ζωή έχει νόημα

 (Dorothy Law Nolte)

Μόνο από έρωτα...

Θα σας διηγηθώ μια ιστορία του αγαπημένου μου Χόρχε Μπουκάι. Είναι ιστορία για να σκεφτείς...Όπως πολλές ιστορίες σαν αυτή έχει ως σκοπό όχι τόσο να δώσει απαντήσεις αλλά να θέσει ερωτήσεις...

...ΒΑΔΙΖΩ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΜΟΥ.
Το δρόμο μου, που έχει μόνο μια λωρίδα κυκλοφορίας: τη δική μου.
Στ' αριστερά μου, ένας αιώνιος τοίχος χωρίζει το δρόμο μου απ' το δρόμο κάποιου που βαδίζει δίπλα μου, απ' την άλλη πλευρά του τοίχου. Που κ που, σ' αυτόν τον τοίχο βρίσκω μια τρύπα, ένα παράθυρο, μια σχισμή....Και μπορώ να κοιτάξω το δρόμο του γείτονα ή της γειτόνισσας μου.
Μια μέρα, καθώς περπατώ, μου φαίνεται ότι βλέπω στην άλλη άκρη του τοίχου μια μορφή που κινείται στο δικό μου ρυθμό, προς την ίδια κατεύθυνση. Κοιτάζω αυτή τη μορφή: είναι μια γυναίκα. Είναι όμορφη. Με βλέπει και αυτή. Με κοιτάζει....Την ξανακοιτάζω...Της χαμογελώ....Μου χαμογελά.
Παίρνει πάλι να βαδίζει το δρόμο της, κι εγώ επιταχύνω το βήμα μου γιατί ανυπομονώ για την επόμενη ευκαιρία να ξανασυναντηθούμε με αυτήν τη γυναίκα.
Στο επόμενο παράθυρο κοντοστέκομαι μισό λεπτό.
Όταν εκείνη φτάνει, κοιταζόμαστε μέσα από το άνοιγμα. Της δείχνω με νοήματα πόσο πολύ μου αρέσει. Μου απαντά με νοήματα...Δεν ξέρω αν σημαίνουν ό,τι και τα δικά μου αλλά διαισθάνομαι ότι καταλαβαίνει τι θέλω να της πω.
Νιώθω ότι θα μπορούσα να σταθώ αρκετή ώρα να την κοιτάζω και να την αφήνω να με κοιτάζει αλλά ξέρω πως ο δρόμος μου συνεχίζεται...
Λέω στον εαυτό μου ότι ίσως, παρακάτω, να υπάρχει μια πόρτα. Και ίσως να μπορώ, αν την διαβώ  να συναντηθώ μαζί της. Τίποτα δεν δίνει περισσότερη σιγουριά από την επιθυμία και έτσι επιταχύνω για να βρω την πόρτα που φαντάζομαι.
Αρχίζω να τρέχω με τη ματιά μου καρφωμένη στον τοίχο. Λίγο πιο κάτω, η πόρτα εμφανίζεται...Είναι εκεί, στην άλλη πλευρά, η πολυπόθητη πια και αγαπημένη μου σύντροφος...Περιμένοντας...Περιμένοντάς με...
Κάνω μια χειρονομία...Αυτή μου επιστρέφει ένα φιλί στον αέρα...Μου κάνει νόημα σαν να με καλεί...Μου αρκεί...Επιταχύνω προς την πόρτα για να βρεθώ μαζί της, στη δική της πλευρά του τοίχου.
Η πόρτα είναι πολύ στενή...Περνάω ένα χέρι, περνάω έναν ώμο, ρουφάω το στομάχι, στρίβω λιγάκι το σώμα μου, σχεδόν καταφέρνω να περάσω το κεφάλι μου...Αλλά το δεξί αφτί μένει σφηνωμένο.
Σπρώχνω....Δεν υπάρχει τρόπος...Δεν περνάει....Και δεν μπορώ να βοηθήσω με το χέρι μου, γιατί δεν περνάει ούτε δαχτυλάκι εκεί μέσα.
Δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να περάσω μαζί με το αφτί μου και έτσι παίρνω μια απόφαση....(γιατί η αγαπημένη μου είναι εκεί και με περιμένει....γιατί είναι η γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν και με καλεί).
Βγάζω ένα σουγιά από την τσέπη μου και με μια γρήγορη κίνηση βρίσκω το κουράγιο να κόψω το αφτί μου για να περάσω από την πόρτα. Και το καταφέρνω : το κεφάλι μου περνάει!
Αλλά, μετά το κεφάλι μου, βλέπω πως και ο ώμος μου μένει παγιδευμένος. Η πόρτα δεν έχει το σχήμα του σώματός μου.
Βάζω δύναμη, αλλά δεν υπάρχει λύση. Το χέρι και το σώμα μου έχουν περάσει αλλά ο άλλος μου ώμος και το άλλο μου χέρι δεν περνούν...Και δεν με νοιάζει τίποτα...οπότε...Κάνω πίσω και χωρίς να σκεφτώ τις συνέπειες παίρνω φόρα και ορμώ να περάσω την πόρτα.
Από το χτύπημα ο ώμος μου εξαρθρώνεται και το χέρι μου μένει κρεμασμένο και άψυχο...Αλλά τώρα, ευτυχώς, σε μια θέση που μου επιτρέπει να περάσω την πόρτα...
Είμαι σχεδόν στην άλλη πλευρά. Μόλις είμαι έτοιμος να ολοκληρώσω το πέρασμα μου από τη σχισμή, συνειδητοποιώ ότι το δεξί μου πόδι έχει μείνει κολλημένο στην άλλη πλευρά. Όσο και να προσπαθώ, δεν καταφέρνω να περάσω. Δεν υπάρχει τρόπος. Η πόρτα είναι υπερβολικά στενή για να περάσει ολόκληρο το σώμα μου.
Υπερβολικά στενή: δεν χωρούν και τα δύο μου πόδια...Δεν διστάζω...Είμαι σχεδόν δίπλα στην αγαπημένη μου. Δεν μπορώ να κάνω πίσω...Έτσι, αρπάζω τον μπαλτά και σφίγγοντας τα δόντια δίνω ένα χτύπημα και κόβω και το πόδι.
Ματωμένος, κουτσός, στηριγμένος στον μπαλτά και με ένα χέρι εξαρθρωμένο, μ' ένα αφτί και ένα πόδι λιγότερο, συναντιέμαι με την αγαπημένη μου.
"Να' μαι. Επιτέλους, πέρασα! Με κοίταξες, σε κοίταξα, σε ερωτεύτηκα. Πλήρωσα όλα τα τιμήματα για σένα. Όλα επιτρέπονται στον έρωτα και στον πόλεμο. Δεν έχουν σημασία οι θυσίες. Άξιζε τον κόπο, αν έγιναν για να συναντηθώ μαζί σου, για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε μαζί....ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ...."
Αυτή με κοιτάζει και της ξεφεύγει ένας μορφασμός.
"Έτσι, όχι...Έτσι δεν θέλω....Εμένα μου άρεσες όταν ήσουν ολόκληρος" .

(ΧΟΡΧΕ ΜΠΟΥΚΑΙ, 2012. ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΙΣ (μτφ. Μαρία Μπεζαντάκου). Αθήνα, εκδόσεις Opera. )

Like a pair of shoes...

Φαίνεται πως οι σχέσεις είναι σαν να αγοράζεις ένα ζευγάρι παπούτσια: όσο απίστευτα όμορφο και αν φαίνεται, ακόμη και εάν είναι το ζευγάρι των ονείρων σου και να έχεις ήδη σκεφτεί πως και με τι θα το συνδυάσεις...θα πρέπει πάντα να το δοκιμάσεις...

Και να είσαι έτοιμη ψυχολογικά να μην το αγοράσεις ούτε εάν σε στενεύει (γιατί ξέρεις οτι θα σε πληγώσει φορώντας το) ούτε εάν περισσεύει (γιατί πολύ απλά δεν θα μπορέσεις ποτέ να κάνεις βήμα)....

Και αυτό πρέπει να συμβεί ακόμη και εάν πρόκειται για το τελευταίο ζευγάρι τέτοιων παπουτσιών ...γιατί δεν υπάρχει περίπτωση ούτε να μεγαλώσουν ούτε να μικρύνουν. Στην περίπτωση που παρασυρθείς και τα πάρεις, θα τα έχεις πάντα στην ντουλάπα χωρίς να τα φοράς...απλά θα τα κοιτάς και θα κλαις τα λεφτά που έδωσες...

Τι θέλει να πει ο ποιητής? Η παρομοίωση των διαπροσωπικών σχέσεων με την αγορά παπουτσιών έχει έναν και μόνο στόχο: να αναδείξει την σημασία που έχει το να μην προσπαθώ να αλλάξω τον άλλον που έχω απέναντι μου επειδή δεν μου ταιριάζει. Ο άλλος όπως και εμείς, είναι αυτός που είναι. Έχει μια ιστορία και έχει διαμορφώσει τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του. Δεν πρόκειται να αλλάξει δραματικά εξαιτίας μας (δεν έχουμε την δύναμη να αλλάξουμε έναν άνθρωπο για να μας ταιριάζει). 

Οι σχέσεις, οποιαδήποτε μορφής (φιλικές, ερωτικές, κ.ο.κ) είναι καλό να έχουν ως βάση τους τον αλληλοσεβασμό. Όταν σέβομαι τον άλλον, όταν σέβομαι τον εαυτό μου και τα συναισθήματα μου μπορώ να κρίνω κατά πόσο μου ''χωράει'' ένας άνθρωπος ή κατά πόσο ''χωράω" εγώ στην ζωή του. Άρα, εάν κατά την διάρκεια των πρώτων εβδομάδων μιας σχέσης δούμε ότι κάτι δεν μας ταιριάζει με έναν άνθρωπο σεβόμενοι των εαυτό μας και τον άλλον απέναντι μας, αποχωρούμε. Δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να αναλωθεί. 

Αυτοσεβασμός και σεβασμός του άλλου απέναντι μου πρώτα και πάνω από όλα...εκτός αν είμαστε προαποφασισμένοι πως ''αυτά τα παπούτσια'' δεν θέλουμε να τα χαρούμε και θα τα πάρουμε... & "ας κάτσουν στην ντουλάπα μωρέ...δεν βαριέσαι ..."

Το σύνδρομο του δικαιώματος

Το σύνδρομο ''του δικαιώματος''

Δεν αποτελεί φυσικά μια καινούργια κλινική οντότητα. Αφορά, την συναισθηματική κατάσταση της απογοήτευσης, της οργής και του πανικού που βιώνουν ορισμένοι άνθρωποι, όταν τα πράγματα στην ζωή δεν έρχονται όπως τα περίμεναν. Και το ονομάζουμε σύνδρομο του ''δικαιώματος" καθώς είναι σαν να είχαν κάποιο δικαίωμα στην επιτυχία, στην υγεία, στην ευτυχία, στην αγάπη κτλ...Σαν η ζωή να τους χρωστάει και να πρέπει να είναι καλή μαζί τους. Και όταν η ζωή δεν συνάδει με αυτό το ιδεώδες που περίμεναν, απογοητεύονται πλήρως και δεν μπορούν να ανεχθούν την μη εκπλήρωση των στόχων τους. Νιώθουν ανάξιοι, η προσπάθεια τους δεν έχει νόημα και καθηλώνονται στην αδράνεια - η οποία με την σειρά της, τους επιβεβαιώνει πόσο ανάξιοι & άτυχοι είναι ...και πόοοοσο άδικη είναι η ζωή μαζί τους! 

Και τώρα θα μου πείτε μα δεν μπορεί να είναι άδικη η ζωή?? ΄Η δεν έχω το δικαίωμα στην επιτυχία, στην υγεία, στην ευτυχία, στην αγάπη....?? Εννοείται πως το έχετε αυτό το δικαίωμα. Όλοι το έχουν. Όλοι είναι ισάξιοι σε αυτό το δικαίωμα της ζωής. Κανείς δεν έχει ''μεγαλύτερο'' δικαίωμα από τον συνάνθρωπο του  (άρα η ζωή δεν χρωστάει σ΄εσάς περισσότερα από κάποιον άλλον)

Τώρα όσον αφορά την ''αδικία'' της ζωής θα πρέπει να σκεφτείτε πως είναι κάτι που απορρέει από την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στην ζωή που προσδοκούσατε να έχετε και την ζωή που έχετε. Όσο πιο ιδανικά είχατε ονειρευτεί την ζωή σας, τόσο περισσότερο θα απογοητεύεστε από τις καθημερινές δυσκολίες, αναποδιές και εμπόδια. Και μάλιστα, εάν μπείτε στον πειρασμό να συγκρίνετε την ζωή σας με τον ''επιτυχημένο'' φίλο ή γείτονα, τότε η απογοήτευση σας θα γίνει  μόνιμος σύντροφος και η αυτοεκτίμηση σας θα πάει στα τάρταρα. 

Κάθε φορά, λοιπόν, που θα υπάρχουν αναποδιές στη ζωή σας και η μοίρα θα σας φαίνεται άδικη να έχετε στο νου σας τα παρακάτω: 

• Τίποτα στον πλανήτη, στο σύμπαν και στο κόσμο όλο δεν είναι τέλειο! Άρα, δεν γίνεται να είσθε ούτε εσείς, ούτε ο σύντροφος σας, ούτε η μαμά σας, ούτε η δουλειά σας, ούτε η ζωή σας.
• Οι προσδοκίες, που έχουμε για την ζωή μας, δεν αποτελούν πραγματικότητα αλλά κινητήρια δύναμη. Άρα, όταν δεν επιτυγχάνονται, δεν απορρίπτουμε την πραγματικότητα αλλά προσαρμόζουμε τις προσδοκίες μας και βρίσκουμε πιθανές λύσεις. 
• Σε όλους συμβαίνουν παράξενα, περίεργα και επίπονα πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις. Δυστυχώς, δεν είσθε πρωταγωνιστής αρχαίας τραγωδίας και δεν υπάρχει κάποιος να σας δώσει το βραβείο του πιο άτυχου πλάσματος που γεννήθηκε ποτέ! Όλοι οι άνθρωποι περνάνε δυσκολίες και υποφέρουν. Έτσι, είναι η ζωή. Ακόμα και ο επιτυχημένος/ τρισευτυχισμένος φίλος ή γείτονας δεν υπάρχει! Είναι δικό σας κατασκεύασμα για να νιώθετε ακόμα πιο άτυχοι και να κάνετε την αδικία σημαία σας...

Αντί επιλόγου, κλείνω με τον αγαπημένο μου Επίκτητο: ''μη θέλε τα γιγνόμενα γίγνεσθαι ως συ θέλεις. Θέλε τα ως γίγνονται ίνα ευτυχής''. Η όπως, αλλιώς, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες: "ει σε φερει το φερον , φερε κ φερου. Ει δ αγανακτεις, και σαυτον λυπεις, και το φερον σε φερει" . 

Οι κανόνες, ο έλεγχος και τα όρια τους...

Όρια και κανόνες...κάτι με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή από μικρή ηλικία. Κανόνες γύρω από την ώρα του ύπνου, γύρω από την ώρα του φαγητού, σχετικά με την συμπεριφορά και την ομιλία μέχρι και την σκέψη (σε ορισμένες περιπτώσεις). Η οικογένεια σαν την πρώτη μας επαφή με τον έξω κόσμο φροντίζει να μας μυήσει στο να υπακούμε τους κανόνες. Κανόνες και όρια. Απαραίτητα για να μάθουμε να διαχωρίζουμε το ''σωστό'' από το ''λάθος''. Σημαντικά στο να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον. Βοηθούν στο να προβλέπουμε. Συντελούν στην ωρίμανση και την εξέλιξη. 

Από ένα βαθμό και μετά, όμως, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα....και να αποτελέσουν τροχοπέδη για την ψυχική υγεία. Όταν ο κανόνας και ο έλεγχος παίρνει παραπάνω νόημα από την ίδια την ζωή, η καθημερινότητα καταντά αφόρητη. Το συναίσθημα εκμηδενίζεται. Και το μυαλό εξουθενώνεται. Και ο έλεγχος γίνεται μέσο και στόχος ζωής. Και το όριο γίνεται τοίχος ανάμεσα σε ''μένα'' και τον ''έξω κόσμο''. Και δεν υπάρχει παρά μόνο άσπρο ή μαύρο, καλό ή κακό, σωστό ή λάθος. Οι σκέψεις γίνονται αφόρητες κάποιες στιγμές και το άγχος μόνιμος σύντροφος.

Πολλές φορές η ανάγκη του ελέγχου και η ενίσχυση των κανόνων γίνονται πιο επιτακτικές μετά από ένα ξαφνικό ή τραυματικό γεγονός. Ένα γεγονός που ταράζει την αίσθηση ασφάλειας μπορεί να προκαλέσει την ανάγκη για περισσότερο έλεγχο των πραγμάτων. Αυτή η ανάγκη μπορεί να κρατήσει για λίγο καιρό ή για πολύ περισσότερο, ανάλογα με την ηλικία και την αλλαγή που έχει έρθει. Για παράδειγμα, ο θάνατος προσφιλούς προσώπου μπορεί να κάνει ένα μικρό παιδί να έχει αίσθημα ανασφάλειας και να αποζητά τον έλεγχο για πολλά χρόνια. Ενώ, η κλοπή ενός πορτοφολιού θα προκαλέσει συμπεριφορές ελέγχου σε μέσα μαζικής μεταφοράς για κάποιους μήνες. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για έλεγχο επηρεάζεται από το επίπεδο ψυχικής ωρίμανσης του ατόμου πριν το ξαφνικό ή τραυματικό γεγονός. 

Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιες φορές που η ανάγκη για έλεγχο πηγάζει από κάτι βαθύτερο. Πρόκειται για τις περιπτώσεις εκείνες που ο έλεγχος έχει γίνει ο τρόπος εκδήλωσης αγάπης. Αφορά, τα κοινωνικά πλαίσια (οικογένειες ως επί το πλείστον) όπου η υπακοή στους κανόνες αποτελεί ένδειξη και απόδειξη αγάπης ή/και αφοσίωσης. Το παιδί μαθαίνει ότι γίνεται αρεστό μόνο όταν είναι καλό παιδί και δεν δυσαρεστεί την μανούλα. Και πρέπει να υπακούει στους κανόνες της. Το πρέπει γίνεται από τις πρώτες λέξεις που μαθαίνει να ακούει και να υπακούει. Το δράμα έρχεται όταν η μανούλα δεν είναι ποτέ ευχαριστημένη....και πρέπει πάντα να κάνει κάτι ακόμα να την ευχαριστήσει. Δεν είναι ποτέ εντάξει...ποτέ δεν φτάνει στο τέρμα. Τότε είναι που  το πρέπει, το καλό και το σωστό γίνονται στόχος και ο έλεγχος φύση και θέση. 

Η αναζήτηση της ευτυχίας...

Ευτυχία...
''η κατάσταση της πλήρους ικανοποιήσεως που γεμίζει όλη την συνείδηση'' (''Λεξικό της φιλοσοφίας'', Andre Lalande)''η ικανοποίηση όλων των κλίσεων μας, τόσο σε έκταση, δηλαδή σε πολλαπλότητα, όσο και σε ένταση, δηλαδή σε διάρκεια'' (''Κριτική του καθαρού λόγου'', Kant)

....Αριστοτέλης, Επίκτητος, Λεοπάλντι....και πολλοί άλλοι φιλόσοφοι προσπάθησαν να δώσουν ορισμούς και να μετασχηματίσουν σε έννοια το αίσθημα και την κατάσταση της ευτυχίας. 

Οι ψυχολόγοι δεν πήγαν πίσω. Σήμερα υπάρχουν σχολές, τμήματα σε πανεπιστήμια, ινστιτούτα, βιβλία κτλ... που έχουν ως έμβλημα την ευτυχία. 

Πώς να γίνεις ευτυχισμένος?

Πώς να πετύχεις?

Πώς...? 

και παρέχονται συμβουλές και οδηγίες για μια ''ευτυχισμένη'' ζωή...

Για ποια ''ζωή'' όμως?

και για ποια ''ευτυχία'' μιλάνε?

Οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι. Άρα και ο δρόμος για την ευτυχία δεν είναι ίδιος. Δεν πρόκειται καν για την ίδια ''ευτυχία''. 

Ο κάθε ένας από εμάς αντιλαμβάνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο την πραγματικότητα. Οι εμπειρίες που έχουμε βιώσει, το περιβάλλον και οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε επηρεάζουν το τι είναι για εμάς η ευτυχία. Ακόμα και για τον ίδιο άνθρωπο το τι θεωρεί ευτυχία διαφέρει. Και το ίδιο το συναίσθημα διαφέρει. Άλλες φορές είναι χαρά & γαλήνη, άλλες φορές ανακούφιση, άλλες φορές υπάρχει αγάπη ενώ κάποιες άλλες εκτόνωση. Και καμία κατάσταση δεν είναι καλύτερη από την άλλη. Όλα είναι ευτυχία. Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι το μέτρο και όχι κάτι άλλο ή κάποιος πέρα από αυτόν. 

Ή μάλλον να πω θα έπρεπε να είναι το μέτρο. Γιατί, στην καθημερινότητα, οι περισσότεροι κοιτούν να είναι ευτυχισμένοι όπως είναι ο δίπλα ή όπως στην τηλεόραση ή όπως στο facebook. Κρίνουν και συγκρίνουν την δική τους κατάσταση και ζωή με εκείνο που πιθανά να έχει ο άλλος, μπλοκάροντας έτσι την σκέψη τους και μουδιάζοντας το συναίσθημα τους. Και εν τέλει, νιώθουν δυστυχισμένοι...!

Στο ίδιο αποτέλεσμα, στην δυστυχία δηλαδή, καταλήγουμε όταν η έννοια και η κατάσταση της ευτυχίας είναι τόσο μεγάλη στο μυαλό μας, που τελικά δεν την φτάνουμε ποτέ...Και τότε όση θετική σκέψη και εάν κάνουμε και όσα βιβλία να διαβάσουμε, δεν θα σταματήσουμε να είμαστε δυστυχισμένοι. Γιατί πολύ απλά, η κατάσταση που αναζητάμε δεν είναι εφικτή. Είναι κάτι πέρα από εμάς, πέρα του δικού μας μέτρου. 

Γι' αυτό την επόμενη φορά που θα πεις πως είσαι δυστυχισμένος, σκέψου για ποια ευτυχία θρηνείς, ποια ευτυχία ζηλεύεις και ποια ευτυχία αναζητάς. Μόνο μέσα σου και μόνο εσύ μπορείς να καταλάβεις τι είναι εκείνο που θα σε κάνει ευτυχισμένο και για ποια ευτυχία αξίζει να παλέψεις. 

Μαθημένη Αβοηθησία (Learned Helplessness)

''ΜΑΘΗΜΕΝΗ ΑΒΟΗΘΗΣΙΑ...''

Τι είναι η ''μαθημένη αβοηθησία'' ; Ένα φαινόμενο ; Ένας τρόπος σκέψης ; Η απόρροια ή η αιτία ψυχικών δυσκολιών ; Ακόμα και η μετάφραση από την αγγλική γλώσσα εγείρει αντιπαραθέσεις. 

Ο αγγλικός όρος "Learned Helplessness" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ερευνητή ψυχολόγο Martin Seligman το 1967. Με αυτόν τον όρο προσπάθησε να περιγράψει την συναισθηματική κατάσταση που είχαν περιέλθει τα πειραματικά υποκείμενα και έμοιαζε με τα συμπτώματα  που έχει η κλινική χρόνια κατάθλιψη (απόσυρση, παραίτηση κτλ). Ο Seligman σχεδίασε μια πειραματική διαδικασία, όπου προκαλούσε ηλεκτρικά σοκ σε σκύλους. Στην Α ομάδα, οι σκύλοι είχαν την δυνατότητα με έναν μοχλό να γλιτώσουν τα σοκ και στην Β ομάδα δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι, (ο μοχλός δεν γλίτωνε τον πόνο). Μετά από λίγες επαναλήψεις, δόθηκε η δυνατότητα και στην Β ομάδα να μπορούν να γλιτώνουν τα σοκ με τον μοχλό, κάποιες φορές. Αυτό που παρατηρήθηκε είναι πως τα σκυλάκια της Β ομάδας δεν έμπαιναν καν στην διαδικασία να γλιτώσουν από τα ηλεκτροσόκ ακόμα και όταν καταλάβαιναν ότι μπορούν. Επειδή δεν μπορούσαν να ελέγξουν την κατάσταση!!! Κάποιες φορές έπιανε το κόλπο με τον μοχλό, κάποιες άλλες όχι. Έτσι, μετά από δύο- τρεις προσπάθειες δεν ασχολήθηκαν ποτέ ξανά  Έμοιαζαν σαν να είχαν απελπιστεί και δεν κινητοποιούνταν, αποδεχόμενα στωικά με ένα γρύλισμα τον πόνο. 

Πρόκειται για Παραίτηση....για εκείνη την παραίτηση που βλέπουμε στην κατάθλιψη: ''Ότι και να κάνω δεν θ' αλλάξει κάτι''. 

Το βλέπουμε καθημερινά....το ζούμε και το αντιμετωπίζουμε. Η αίσθηση ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, στηρίζει και επισφραγίζει το αίσθημα της θλίψης. Δεν είναι απλά μια απαισιόδοξη στάση. Είναι η αίσθηση πως ''Εγώ είμαι αδύναμος να κάνω κάτι'' , ''Είμαι αβοήθητος''.

Πρόκειται για τον βασικό πυρήνα της ανασφάλειας, των φόβων, της θλίψης και του άγχους. ''Έχω μάθει πως είμαι αβοήθητος, άρα νιώθω αδύναμος, άρα φοβάμαι, άρα νιώθω ακόμα πιο αδύναμος, νιώθω θλίψη, ανασφαλής και αγχώνομαι για το τώρα, το αύριο και το μετά, δεν ελέγχω τίποτα''.

Και πως μπορεί κάποιος να φτάσει σε αυτό το σημείο ; Να έχει αποκτήσει την αίσθηση της αβοηθησίας ;

Μέσα από πολλά μονοπάτια....Καταρχήν, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που από πολύ νωρίς και για πολλά χρόνια δεν υπήρχαν σαφή όρια, σαφής κανόνες και έτσι κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τις συνέπειες μιας συμπεριφοράς. Η προβλεψιμότητα των συνεπειών μιας συμπεριφοράς είναι κάτι που μας προκαλεί μια αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων. Επίσης, εάν υπήρχαν πολλές μετακομίσεις ή πολλά και διαφορετικά πρόσωπα από όπου έπαιρνε αγάπη ως παιδί, η αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων θα είναι περιορισμένη. Παρομοίως, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου του τα παρέχουν όλα, χωρίς καμία εξαίρεση, θα μάθει να μην αντέχει την αναμονή, να μην γνωρίζει πως να διαχειρισθεί την απογοήτευση. Και σταδιακά θα νιώθει ότι δεν ξέρει τρόπους να διαχειρισθεί νέα δεδομένα (θα έχει μάθει να ζει σε μια γυάλα= άρα ανασφαλής και αβοήθητος στον ''έξω κόσμο''). Τέλος, υπάρχουν οι περιπτώσεις όπου τραυματικές καταστάσεις μπορούν να εισάγουν την αίσθηση της αβοηθησίας σε κάποιον. Πρόκειται για καταστάσεις που είτε τις έχει ζήσει ο ίδιος είτε κάποιος στο περιβάλλον του.

Ναι, πρόκειται για κάτι που μπορείς να το ''αποκτήσεις'' μέσα από τις εμπειρίες και τον τρόπο σκέψης κάποιου άλλου ( δεν είναι τυχαίο εκείνο που λένε ότι η ατμόσφαιρα ''βαραίνει'' με έναν μελαγχολικό στην παρέα). 

ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΘΕΙ ;

Ο Seligman μετά από τα πειράματα με τους σκύλους, ανέπτυξε την θεωρία της "Θετικής Σκέψης'' και έγινε ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας (Positive Psychology). Η λογική είναι πως από την στιγμή που είσαι στην κατάσταση της μαθημένης αβοηθησίας, έχεις έναν απαισιόδοξο τρόπο σκέψης σαν βάση. Οπότε εάν αλλάξεις τον απαισιόδοξο σε θετικό τρόπο σκέψης και εάν δώσεις προσοχή στα θετικά και όχι αρνητικά συμβάντα της ζωής σου, μπορείς να καταφέρεις να ελέγξεις τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από την μαθημένη αβοηθησία. Πρόκειται για μια καινούργια κατεύθυνση, η οποία ενέπνευσε και την δημιουργία νέων τρόπων παρέμβασης (coaching ). 

Η αλήθεια είναι πως βοηθά σε μεγάλο βαθμό. Απλά, δεν είναι τόσο θαυματουργή όσο την παρουσιάζουν. Η θετική σκέψη είναι ο στόχος. Για να γίνει μέσον χρειάζεται χρόνος, υπομονή και επιμονή. Και χρειάζεται την συμπαράσταση από την συμπεριφορά. Ας μην ξεχνάμε πως η μαθημένη αβοηθησία σχετίζεται με τον μη έλεγχο του τι κάνω, του τι μπορώ να κάνω και επενδύεται με την ανασφάλεια και τον φόβο. Δεν φτάνει να λέω ότι όλα θα πάνε καλά. Βοηθά αλλά δεν φτάνει...  

Ο ρόλος της επιθυμίας σε μια μακρόχρονη σχέση

Πως επιλέγουμε συντρόφους?

Πώς φτάνουμε στο σημείο να επιλέξουμε τον/την σύντροφο μας; Γιατί διαλέγουμε εκείνον ή εκείνη και όχι κάποιον άλλον ή άλλη; Τι μας κάνει να ερωτευόμαστε κάποιον/ α;

Η αλήθεια είναι πως η απάντηση δεν είναι εύκολη. Πολλές φορές δεν σκεφτόμαστε να ερωτευθούμε, απλά μας τυχαίνει. Επίσης, είναι δύσκολο να περιγράψουμε γιατί επιλέξαμε τον/την συγκεκριμένη σύντροφο και όχι  κάποιον/ κάποια άλλη. Και τις περισσότερες φορές, δεν μπορούμε να πούμε με μια φράση τι ακριβώς μας ελκύει. Απλά ξέρουμε ότι θέλουμε να είμαστε μαζί του/της, ότι μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα και πως τον/την σκεφτόμαστε συνέχεια. 

Από την πλευρά της ψυχολογίας έχουν γίνει άπειρες έρευνες, μελέτες και έχουν γραφτεί αρκετές διατριβές πάνω στο θέμα. Το βασικό συμπέρασμα των περισσότερων είναι πως εκείνο που μας κάνει να είμαστε με κάποιον είναι η αίσθηση οικειότητας που μας βγάζει. Πρόκειται για μια διαίσθηση ουσιαστικά. Αισθανόμαστε ότι με το συγκεκριμένο πρόσωπο θέλουμε να συνδεθούμε συναισθηματικά. Ο λόγος που θέλουμε με το συγκεκριμένο πρόσωπο να συνδεθούμε δεν είναι ποτέ ένας και δεν είναι καθόλου εύκολο να τον αντιληφθούμε. Πρόκειται για μια ασυνείδητη διεργασία που έχει διαμορφωθεί μέσα από τις προσλαμβάνουσες εμπειρίες που είχαμε από την ημέρα που γεννηθήκαμε.

Οι πιο πολλοί θα αντιδράσουν διαβάζοντας τα συμπεράσματα των ερευνών και θα πουν πως η εξωτερική εμφάνιση τους έκανε να διαλέξουν τον/την σύντροφο τους. Ας αναλογιστούμε, όμως πως η ομορφιά βρίσκεται στο μάτι του παρατηρητή. Έτσι, για κάποιον ένα πρόσωπο είναι ωραίο και ελκυστικό ενώ σε κάποιον άλλον αδιάφορο ή και άσχημο. Μάλιστα φαίνεται από μελέτες, πως οι ερωτευμένοι βλέπουν ακόμα πιο όμορφο τον σύντροφο τους. Άρα τι γίνεται;Ποιο είναι το κριτήριο επιλογής; 

Η αίσθηση ότι θέλουμε κάποιον είναι το αποτέλεσμα μιας ασυνείδητης διεργασίας. Οι εμπειρίες που έχουμε βιώσει από την ημέρα που γεννηθήκαμε, τα πρόσωπα με τα οποία έχουμε συν αναστραφεί και τα προβλήματα που έχουμε αντιμετωπίσει μας οδηγούν στο να επιλέξουμε τον σύντροφο μας την δεδομένη στιγμή. 

Μπορεί να μην μοιάζει εμφανισιακά με τον πατέρα μας αλλά να έχει το ίδιο βλέμμα. Μπορεί να μην  έχει το ίδιο χρώμα μαλλιών με εκείνο της μητέρας μας αλλά να έχει το ίδιο χαμόγελο. Μπορεί να μοιάζει σαν ''να τον/ την γνωρίζουμε χρόνια''...Δεν είναι κάτι μαγικό ...είναι απλά το αποτέλεσμα όλων εκείνων που έχουμε βιώσει, και τα καλά και τα άσχημα.

Ναι και τα άσχημα. Φαίνεται πως τα περισσότερα ζευγάρια που μένουν για πολλά χρόνια μαζί (πάνω από 30) μοιράζονται παρόμοιου είδους ''συναισθηματικές πληγές''. Είναι σαν να βρίσκουν στο άλλο τους μισό τον συνοδοιπόρο, τον φίλο και τον αρωγό σε κάθε δυσκολία...και αυτό γιατί τους καταλαβαίνει...επειδή έχει περάσει ''παρόμοιες δυσκολίες''. 

Και τι συμβαίνει όταν η επιλογή που κάνουμε εν τέλει μας πληγώνει;;;; Εάν όλοι έχουμε μια ασυνείδητη διεργασία που μας οδηγεί να θέλουμε αυτόν που θα μας καλύψει συναισθηματικά, γιατί πληγωνόμαστε;;;

Ούτε σε αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι εύκολη. Δεν υπάρχει ένας λόγος αλλά πάρα πολλοί. Και σε αυτές τις σχέσεις τα βιώματα και οι συναισθηματικές μας ανάγκες  καθορίζουν ''γιατί ενώ ''είδαμε'' το αφήσαμε να περάσει και το ζήσαμε''.....''γιατί ενώ την κακοποιεί δεν φεύγει''...''γιατί τον/την απατώ''...'' γιατί ;;;;''. Και όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι κοινωνικές νόρμες και συνθήκες περιπλέκουν ακόμα περισσότερο το ''γιατί''.  

Έτσι, για παράδειγμα, μια γυναίκα με χαμηλή αυτό-εκτίμηση μπορεί να δεχθεί μια άσχημη συμπεριφορά από τον σύντροφο της. Κάτι που θα την κάνει να έχει ακόμα χαμηλότερη αυτό-εκτίμηση και θα μειώσει τα επίπεδα αυτοπεποίθησης της στο να τον χωρίσει και να βρει κάποιον άλλον. Και όσο οι συμπεριφορές υποτίμησης από την μεριά του συντρόφου της θα αυξάνονται, τόσο εκείνη θα δεσμεύεται συναισθηματικά με εκείνον, εμπλεκόμενη σε ένα φαύλο κύκλο. Μέχρι που η αγάπη θα μπερδευτεί με την ανάγκη και τον φόβο. 

Εσείς πόσα volt θα χορηγούσατε????