Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2017

Ο "Χήμειο-Εγκέφαλος" (Chemo Brain)





Για πολλά χρόνια οι ασθενείς με καρκίνο προβληματίζονταν και αγωνιούσαν για τις αλλαγές στην μνήμη, την αντίληψη και προσοχή που βιώνουν πριν, κατά την διάρκεια ή μετά την θεραπεία για τον καρκίνο. Είναι σαν να έχει γεμίσει ο εγκέφαλος τους ομίχλη και όλα να γίνονται πια πιο αργά. Αυτό το φαινόμενο έχει ονομαστεί  ως CHEMO BRAIN, δηλαδή σε ελεύθερη μετάφραση στα ελληνικά θα μπορούσαμε να το ονομάσουμε ο «Χήμειο-Εγκέφαλος».
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως οι αλλαγές στις νοητικές  λειτουργίες που παρατηρούν οι ασθενείς με καρκίνο είναι μια πραγματικότητα! Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να κρατήσει για λίγο ή  περισσότερο καιρό, ακόμη και χρόνια μετά την θεραπεία. Επηρεάζει  την καθημερινότητα  και χρειάζεται αρκετή προσπάθεια έτσι ώστε οι ασθενείς να ανταπεξέλθουν στην καθημερινή ρουτίνα, στην δουλειά, στις σχέσεις τους κτλ 

Τι είναι όμως ο «Χήμειο-Εγκέφαλος»;
Μερικές από τις νοητικές αλλαγές που οι ασθενείς με καρκίνο παρουσιάζουν: 

üΞεχνούν γεγονότα που παλιότερα τα θυμούνταν εύκολα (περιοδική απώλεια μνήμης)
ü Δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν (η προσοχή αποσπάται εύκολα, η «αφηρημάδα» είναι συχνή)
ü Δυσκολεύονται να θυμηθούν λεπτομέρειες, όπως ονόματα, δρόμους ή ακόμα και καταστάσεις   
ü Δεν μπορούν να κάνουν δυο δραστηριότητες ταυτόχρονα χωρίς να χάσουν την επαφή με μια. Για παράδειγμα, να μιλώ στο τηλέφωνο και να μαγειρεύω, να βλέπω τηλεόραση και να συζητώ κ.α.
ü Χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ολοκληρώσουν μια δραστηριότητα ή εργασία. Πολλές φορές ο χρόνος είναι σχεδόν διπλάσιος από ότι στο παρελθόν.
ü Δυσκολεύονται να θυμηθούν απλές λέξεις. Δεν μπορούν να βρουν την κατάλληλη λέξη σε μια πρόταση αν και ξέρουν τι θέλουν να πουν.
ü Κάποιες φορές είναι σαν να «χάνουν τον ειρμό» της σκέψης τους  ή να μην υπάρχει καν σκέψη, νιώθουν «κενό».

Οι γιατροί και οι ερευνητές  αναφέρονται στο φαινόμενο ως «γνωστικές αλλαγές μετά την χημειοθεραπεία»,  γνωστική ανεπάρκεια της θεραπείας του καρκίνου κτλ. (cancer treatment-related cognitive impairmentcancer-therapy associated cognitive changeor post-chemotherapy cognitive impairment).
Το κύριο χαρακτηριστικό του φαινομένου είναι πως υπάρχει μια μείωση της «νοητικής οξύτητας». Οι ασθενείς δεν θυμούνται αρκετά, δεν μπορούν να ολοκληρώσουν δραστηριότητες ή να μάθουν νέες δεξιότητες.
Για τους περισσότερους ασθενείς είναι ένα καλά κρυμμένο μυστικό. Δεν αναφέρουν τις αλλαγές που παρατηρούν στις γνωστικές τους λειτουργίες παρά μόνο όταν επηρεάσουν αρκετά την καθημερινότητα τους π.χ. κάψουν κάποιο φαγητό ή ξεχάσουν κάποια σημαντικά γενέθλια.


 Τι προκαλεί τον «Χήμειο-Εγκέφαλο» ;
Τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα ξεκινούν αμέσως ή κατά την διάρκεια της θεραπείας. Υπάρχουν φορές, όμως, που τα συμπτώματα ξεκινούν ή γίνονται ακόμη χειρότερα μετά το πέρας της θεραπείας.  Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ελαφριάς μορφής και να κρατήσουν λίγο ή να είναι σοβαρά και να κρατήσουν αρκετό καιρό.
Κανείς μέχρι στιγμής δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι μπορεί να φταίει και κάποιος ασθενής με καρκίνο να έχει ή να μην έχει γνωστικές αλλαγές  αμέσως, κατά την διάρκεια ή μετά την θεραπεία.
Οι ειδικοί μιλούν για έναν συνδυασμό παραγόντων που μπορεί να  επηρεάσουν αρνητικά τις νοητικές λειτουργίες  και να οδηγήσουν στον «Χήμειο-Εγκέφαλο». Όπως είναι:
·        Ο ίδιος ο καρκίνος
·        Η χημειοθεραπεία ειδικά αν συνδυάζεται και με ακτινοβολία
·        Κάποια φάρμακα που χρησιμοποιούνται για βοήθεια όπως τα αντι-εμετικά, τα στεροειδή ή τα φάρμακα για τον πόνο
·        Η εγχείρηση και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην εγχείρηση (η αναισθησία)
·        Αναιμία
·        Προβλήματα με τον ύπνο
·        Κόπωση
·        Ορμονικές αλλαγές ή ορμονική θεραπεία
·        Ελλείψεις στην διατροφή
·        Η ηλικία του ασθενή
·        Κατάθλιψη
·        Στρες, άγχος, αγωνία και οποιαδήποτε άλλη συναισθηματική πίεση

Τα περισσότερα από τα παραπάνω προκαλούν προβλήματα μικρής διάρκειας τα οποία περνούν όταν αντιμετωπίζεται ή φεύγει το αίτιο. Μερικά άλλα, όπως η κατάθλιψη, μπορούν να προκαλέσουν μακράς διάρκειας προβλήματα αν δεν αντιμετωπιστούν.
Οι έρευνες είναι συνεχείς γύρω από τον «Χήμειο-Εγκέφαλο» (Chemo Brain). Δεν υπάρχει κάποια σαφής απάντηση του τι προκαλεί τα συμπτώματα. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως αρκετοί ασθενείς με καρκίνο αναφέρουν προβλήματα με την μνήμη, την προσοχή και την αντίληψη τους αμέσως μόλις ξεκινούν την θεραπεία, κατά την διάρκεια της ή μετά την θεραπεία. Είναι σημαντικό οι ασθενείς  να είναι ενημερωμένοι  έτσι ώστε να μπορούν να διαχειριστούν την καθημερινότητα τους .


Πώς να διαχειριστεί κάποιος τον «Χήμειο-Εγκέφαλο»;
  1.   Χρησιμοποιώντας ένα ημερολογιακό πλάνο όπου θα καταγράφονται όλα τα σημαντικά της εβδομάδας.
  2. Εξασκώντας τον εγκέφαλο. Διαβάζοντας βιβλία, λύνοντας παζλ, μαθαίνοντας μια νέα γλώσσα κτλ
  3. Ξεκούραση, ανάπαυση, χαλάρωση….
  4.  Λίγη Κίνηση καθημερινά. Έστω και λίγο περπάτημα ή  μια βόλτα με τον σκύλο…
  5. Καθημερινή Ρουτίνα. Η ύπαρξη μιας καθημερινή ρουτίνας κάνει τα πράγματα πιο προβλέψιμα
  6.   «Ένα μέρος για τα κλειδιά». Η ύπαρξη ενός σημείου όπου θα έχει οριστεί πως θα αφήνονται πράγματα που «χάνονται» πιο συχνά όπως είναι τα κλειδιά ή το πορτοφόλι
  7.  Αποφυγή των ταυτόχρονων παράλληλων δραστηριοτήτων (Multi-task).
  8. Καθορισμός και καταγραφή της απώλειας μνήμης. Ένα σημειωματάριο είναι ο καλύτερος βοηθός καταγραφής του τι συμβαίνει καθημερινά.
  9.  Ας φάμε περισσότερα λαχανικά. Έρευνες δείχνουν ότι βοηθούν την μνήμη.
  10. Ας μιλήσουμε και ας ζητήσουμε βοήθεια….Από τον γιατρό, από τους φίλους και συγγενείς.

Είναι σημαντικό να είναι ενημερωμένο το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον για τις νοητικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής έτσι ώστε να μην τον ενοχοποιούν. Δεν φταίει που ξεχνά….το γεγονός είναι πως ξεχνά…και πως μπορούμε να βοηθήσουμε….