Μόνο από έρωτα...

Θα σας διηγηθώ μια ιστορία του αγαπημένου μου Χόρχε Μπουκάι. Είναι ιστορία για να σκεφτείς...Όπως πολλές ιστορίες σαν αυτή έχει ως σκοπό όχι τόσο να δώσει απαντήσεις αλλά να θέσει ερωτήσεις...

...ΒΑΔΙΖΩ ΤΟ ΔΡΟΜΟ ΜΟΥ.
Το δρόμο μου, που έχει μόνο μια λωρίδα κυκλοφορίας: τη δική μου.
Στ' αριστερά μου, ένας αιώνιος τοίχος χωρίζει το δρόμο μου απ' το δρόμο κάποιου που βαδίζει δίπλα μου, απ' την άλλη πλευρά του τοίχου. Που κ που, σ' αυτόν τον τοίχο βρίσκω μια τρύπα, ένα παράθυρο, μια σχισμή....Και μπορώ να κοιτάξω το δρόμο του γείτονα ή της γειτόνισσας μου.
Μια μέρα, καθώς περπατώ, μου φαίνεται ότι βλέπω στην άλλη άκρη του τοίχου μια μορφή που κινείται στο δικό μου ρυθμό, προς την ίδια κατεύθυνση. Κοιτάζω αυτή τη μορφή: είναι μια γυναίκα. Είναι όμορφη. Με βλέπει και αυτή. Με κοιτάζει....Την ξανακοιτάζω...Της χαμογελώ....Μου χαμογελά.
Παίρνει πάλι να βαδίζει το δρόμο της, κι εγώ επιταχύνω το βήμα μου γιατί ανυπομονώ για την επόμενη ευκαιρία να ξανασυναντηθούμε με αυτήν τη γυναίκα.
Στο επόμενο παράθυρο κοντοστέκομαι μισό λεπτό.
Όταν εκείνη φτάνει, κοιταζόμαστε μέσα από το άνοιγμα. Της δείχνω με νοήματα πόσο πολύ μου αρέσει. Μου απαντά με νοήματα...Δεν ξέρω αν σημαίνουν ό,τι και τα δικά μου αλλά διαισθάνομαι ότι καταλαβαίνει τι θέλω να της πω.
Νιώθω ότι θα μπορούσα να σταθώ αρκετή ώρα να την κοιτάζω και να την αφήνω να με κοιτάζει αλλά ξέρω πως ο δρόμος μου συνεχίζεται...
Λέω στον εαυτό μου ότι ίσως, παρακάτω, να υπάρχει μια πόρτα. Και ίσως να μπορώ, αν την διαβώ  να συναντηθώ μαζί της. Τίποτα δεν δίνει περισσότερη σιγουριά από την επιθυμία και έτσι επιταχύνω για να βρω την πόρτα που φαντάζομαι.
Αρχίζω να τρέχω με τη ματιά μου καρφωμένη στον τοίχο. Λίγο πιο κάτω, η πόρτα εμφανίζεται...Είναι εκεί, στην άλλη πλευρά, η πολυπόθητη πια και αγαπημένη μου σύντροφος...Περιμένοντας...Περιμένοντάς με...
Κάνω μια χειρονομία...Αυτή μου επιστρέφει ένα φιλί στον αέρα...Μου κάνει νόημα σαν να με καλεί...Μου αρκεί...Επιταχύνω προς την πόρτα για να βρεθώ μαζί της, στη δική της πλευρά του τοίχου.
Η πόρτα είναι πολύ στενή...Περνάω ένα χέρι, περνάω έναν ώμο, ρουφάω το στομάχι, στρίβω λιγάκι το σώμα μου, σχεδόν καταφέρνω να περάσω το κεφάλι μου...Αλλά το δεξί αφτί μένει σφηνωμένο.
Σπρώχνω....Δεν υπάρχει τρόπος...Δεν περνάει....Και δεν μπορώ να βοηθήσω με το χέρι μου, γιατί δεν περνάει ούτε δαχτυλάκι εκεί μέσα.
Δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να περάσω μαζί με το αφτί μου και έτσι παίρνω μια απόφαση....(γιατί η αγαπημένη μου είναι εκεί και με περιμένει....γιατί είναι η γυναίκα που πάντα ονειρευόμουν και με καλεί).
Βγάζω ένα σουγιά από την τσέπη μου και με μια γρήγορη κίνηση βρίσκω το κουράγιο να κόψω το αφτί μου για να περάσω από την πόρτα. Και το καταφέρνω : το κεφάλι μου περνάει!
Αλλά, μετά το κεφάλι μου, βλέπω πως και ο ώμος μου μένει παγιδευμένος. Η πόρτα δεν έχει το σχήμα του σώματός μου.
Βάζω δύναμη, αλλά δεν υπάρχει λύση. Το χέρι και το σώμα μου έχουν περάσει αλλά ο άλλος μου ώμος και το άλλο μου χέρι δεν περνούν...Και δεν με νοιάζει τίποτα...οπότε...Κάνω πίσω και χωρίς να σκεφτώ τις συνέπειες παίρνω φόρα και ορμώ να περάσω την πόρτα.
Από το χτύπημα ο ώμος μου εξαρθρώνεται και το χέρι μου μένει κρεμασμένο και άψυχο...Αλλά τώρα, ευτυχώς, σε μια θέση που μου επιτρέπει να περάσω την πόρτα...
Είμαι σχεδόν στην άλλη πλευρά. Μόλις είμαι έτοιμος να ολοκληρώσω το πέρασμα μου από τη σχισμή, συνειδητοποιώ ότι το δεξί μου πόδι έχει μείνει κολλημένο στην άλλη πλευρά. Όσο και να προσπαθώ, δεν καταφέρνω να περάσω. Δεν υπάρχει τρόπος. Η πόρτα είναι υπερβολικά στενή για να περάσει ολόκληρο το σώμα μου.
Υπερβολικά στενή: δεν χωρούν και τα δύο μου πόδια...Δεν διστάζω...Είμαι σχεδόν δίπλα στην αγαπημένη μου. Δεν μπορώ να κάνω πίσω...Έτσι, αρπάζω τον μπαλτά και σφίγγοντας τα δόντια δίνω ένα χτύπημα και κόβω και το πόδι.
Ματωμένος, κουτσός, στηριγμένος στον μπαλτά και με ένα χέρι εξαρθρωμένο, μ' ένα αφτί και ένα πόδι λιγότερο, συναντιέμαι με την αγαπημένη μου.
"Να' μαι. Επιτέλους, πέρασα! Με κοίταξες, σε κοίταξα, σε ερωτεύτηκα. Πλήρωσα όλα τα τιμήματα για σένα. Όλα επιτρέπονται στον έρωτα και στον πόλεμο. Δεν έχουν σημασία οι θυσίες. Άξιζε τον κόπο, αν έγιναν για να συναντηθώ μαζί σου, για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε μαζί....ΜΑΖΙ ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ...."
Αυτή με κοιτάζει και της ξεφεύγει ένας μορφασμός.
"Έτσι, όχι...Έτσι δεν θέλω....Εμένα μου άρεσες όταν ήσουν ολόκληρος" .

(ΧΟΡΧΕ ΜΠΟΥΚΑΙ, 2012. ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΙΣ (μτφ. Μαρία Μπεζαντάκου). Αθήνα, εκδόσεις Opera. )

Like a pair of shoes...

Φαίνεται πως οι σχέσεις είναι σαν να αγοράζεις ένα ζευγάρι παπούτσια: όσο απίστευτα όμορφο και αν φαίνεται, ακόμη και εάν είναι το ζευγάρι των ονείρων σου και να έχεις ήδη σκεφτεί πως και με τι θα το συνδυάσεις...θα πρέπει πάντα να το δοκιμάσεις...

Και να είσαι έτοιμη ψυχολογικά να μην το αγοράσεις ούτε εάν σε στενεύει (γιατί ξέρεις οτι θα σε πληγώσει φορώντας το) ούτε εάν περισσεύει (γιατί πολύ απλά δεν θα μπορέσεις ποτέ να κάνεις βήμα)....

Και αυτό πρέπει να συμβεί ακόμη και εάν πρόκειται για το τελευταίο ζευγάρι τέτοιων παπουτσιών ...γιατί δεν υπάρχει περίπτωση ούτε να μεγαλώσουν ούτε να μικρύνουν. Στην περίπτωση που παρασυρθείς και τα πάρεις, θα τα έχεις πάντα στην ντουλάπα χωρίς να τα φοράς...απλά θα τα κοιτάς και θα κλαις τα λεφτά που έδωσες...

Τι θέλει να πει ο ποιητής? Η παρομοίωση των διαπροσωπικών σχέσεων με την αγορά παπουτσιών έχει έναν και μόνο στόχο: να αναδείξει την σημασία που έχει το να μην προσπαθώ να αλλάξω τον άλλον που έχω απέναντι μου επειδή δεν μου ταιριάζει. Ο άλλος όπως και εμείς, είναι αυτός που είναι. Έχει μια ιστορία και έχει διαμορφώσει τα βασικά στοιχεία της προσωπικότητας του. Δεν πρόκειται να αλλάξει δραματικά εξαιτίας μας (δεν έχουμε την δύναμη να αλλάξουμε έναν άνθρωπο για να μας ταιριάζει). 

Οι σχέσεις, οποιαδήποτε μορφής (φιλικές, ερωτικές, κ.ο.κ) είναι καλό να έχουν ως βάση τους τον αλληλοσεβασμό. Όταν σέβομαι τον άλλον, όταν σέβομαι τον εαυτό μου και τα συναισθήματα μου μπορώ να κρίνω κατά πόσο μου ''χωράει'' ένας άνθρωπος ή κατά πόσο ''χωράω" εγώ στην ζωή του. Άρα, εάν κατά την διάρκεια των πρώτων εβδομάδων μιας σχέσης δούμε ότι κάτι δεν μας ταιριάζει με έναν άνθρωπο σεβόμενοι των εαυτό μας και τον άλλον απέναντι μας, αποχωρούμε. Δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να αναλωθεί. 

Αυτοσεβασμός και σεβασμός του άλλου απέναντι μου πρώτα και πάνω από όλα...εκτός αν είμαστε προαποφασισμένοι πως ''αυτά τα παπούτσια'' δεν θέλουμε να τα χαρούμε και θα τα πάρουμε... & "ας κάτσουν στην ντουλάπα μωρέ...δεν βαριέσαι ..."

Το σύνδρομο του δικαιώματος

Το σύνδρομο ''του δικαιώματος''

Δεν αποτελεί φυσικά μια καινούργια κλινική οντότητα. Αφορά, την συναισθηματική κατάσταση της απογοήτευσης, της οργής και του πανικού που βιώνουν ορισμένοι άνθρωποι, όταν τα πράγματα στην ζωή δεν έρχονται όπως τα περίμεναν. Και το ονομάζουμε σύνδρομο του ''δικαιώματος" καθώς είναι σαν να είχαν κάποιο δικαίωμα στην επιτυχία, στην υγεία, στην ευτυχία, στην αγάπη κτλ...Σαν η ζωή να τους χρωστάει και να πρέπει να είναι καλή μαζί τους. Και όταν η ζωή δεν συνάδει με αυτό το ιδεώδες που περίμεναν, απογοητεύονται πλήρως και δεν μπορούν να ανεχθούν την μη εκπλήρωση των στόχων τους. Νιώθουν ανάξιοι, η προσπάθεια τους δεν έχει νόημα και καθηλώνονται στην αδράνεια - η οποία με την σειρά της, τους επιβεβαιώνει πόσο ανάξιοι & άτυχοι είναι ...και πόοοοσο άδικη είναι η ζωή μαζί τους! 

Και τώρα θα μου πείτε μα δεν μπορεί να είναι άδικη η ζωή?? ΄Η δεν έχω το δικαίωμα στην επιτυχία, στην υγεία, στην ευτυχία, στην αγάπη....?? Εννοείται πως το έχετε αυτό το δικαίωμα. Όλοι το έχουν. Όλοι είναι ισάξιοι σε αυτό το δικαίωμα της ζωής. Κανείς δεν έχει ''μεγαλύτερο'' δικαίωμα από τον συνάνθρωπο του  (άρα η ζωή δεν χρωστάει σ΄εσάς περισσότερα από κάποιον άλλον)

Τώρα όσον αφορά την ''αδικία'' της ζωής θα πρέπει να σκεφτείτε πως είναι κάτι που απορρέει από την απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στην ζωή που προσδοκούσατε να έχετε και την ζωή που έχετε. Όσο πιο ιδανικά είχατε ονειρευτεί την ζωή σας, τόσο περισσότερο θα απογοητεύεστε από τις καθημερινές δυσκολίες, αναποδιές και εμπόδια. Και μάλιστα, εάν μπείτε στον πειρασμό να συγκρίνετε την ζωή σας με τον ''επιτυχημένο'' φίλο ή γείτονα, τότε η απογοήτευση σας θα γίνει  μόνιμος σύντροφος και η αυτοεκτίμηση σας θα πάει στα τάρταρα. 

Κάθε φορά, λοιπόν, που θα υπάρχουν αναποδιές στη ζωή σας και η μοίρα θα σας φαίνεται άδικη να έχετε στο νου σας τα παρακάτω: 

• Τίποτα στον πλανήτη, στο σύμπαν και στο κόσμο όλο δεν είναι τέλειο! Άρα, δεν γίνεται να είσθε ούτε εσείς, ούτε ο σύντροφος σας, ούτε η μαμά σας, ούτε η δουλειά σας, ούτε η ζωή σας.
• Οι προσδοκίες, που έχουμε για την ζωή μας, δεν αποτελούν πραγματικότητα αλλά κινητήρια δύναμη. Άρα, όταν δεν επιτυγχάνονται, δεν απορρίπτουμε την πραγματικότητα αλλά προσαρμόζουμε τις προσδοκίες μας και βρίσκουμε πιθανές λύσεις. 
• Σε όλους συμβαίνουν παράξενα, περίεργα και επίπονα πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις. Δυστυχώς, δεν είσθε πρωταγωνιστής αρχαίας τραγωδίας και δεν υπάρχει κάποιος να σας δώσει το βραβείο του πιο άτυχου πλάσματος που γεννήθηκε ποτέ! Όλοι οι άνθρωποι περνάνε δυσκολίες και υποφέρουν. Έτσι, είναι η ζωή. Ακόμα και ο επιτυχημένος/ τρισευτυχισμένος φίλος ή γείτονας δεν υπάρχει! Είναι δικό σας κατασκεύασμα για να νιώθετε ακόμα πιο άτυχοι και να κάνετε την αδικία σημαία σας...

Αντί επιλόγου, κλείνω με τον αγαπημένο μου Επίκτητο: ''μη θέλε τα γιγνόμενα γίγνεσθαι ως συ θέλεις. Θέλε τα ως γίγνονται ίνα ευτυχής''. Η όπως, αλλιώς, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες: "ει σε φερει το φερον , φερε κ φερου. Ει δ αγανακτεις, και σαυτον λυπεις, και το φερον σε φερει" . 

Οι κανόνες, ο έλεγχος και τα όρια τους...

Όρια και κανόνες...κάτι με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή από μικρή ηλικία. Κανόνες γύρω από την ώρα του ύπνου, γύρω από την ώρα του φαγητού, σχετικά με την συμπεριφορά και την ομιλία μέχρι και την σκέψη (σε ορισμένες περιπτώσεις). Η οικογένεια σαν την πρώτη μας επαφή με τον έξω κόσμο φροντίζει να μας μυήσει στο να υπακούμε τους κανόνες. Κανόνες και όρια. Απαραίτητα για να μάθουμε να διαχωρίζουμε το ''σωστό'' από το ''λάθος''. Σημαντικά στο να προσαρμοστούμε στο περιβάλλον. Βοηθούν στο να προβλέπουμε. Συντελούν στην ωρίμανση και την εξέλιξη. 

Από ένα βαθμό και μετά, όμως, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα....και να αποτελέσουν τροχοπέδη για την ψυχική υγεία. Όταν ο κανόνας και ο έλεγχος παίρνει παραπάνω νόημα από την ίδια την ζωή, η καθημερινότητα καταντά αφόρητη. Το συναίσθημα εκμηδενίζεται. Και το μυαλό εξουθενώνεται. Και ο έλεγχος γίνεται μέσο και στόχος ζωής. Και το όριο γίνεται τοίχος ανάμεσα σε ''μένα'' και τον ''έξω κόσμο''. Και δεν υπάρχει παρά μόνο άσπρο ή μαύρο, καλό ή κακό, σωστό ή λάθος. Οι σκέψεις γίνονται αφόρητες κάποιες στιγμές και το άγχος μόνιμος σύντροφος.

Πολλές φορές η ανάγκη του ελέγχου και η ενίσχυση των κανόνων γίνονται πιο επιτακτικές μετά από ένα ξαφνικό ή τραυματικό γεγονός. Ένα γεγονός που ταράζει την αίσθηση ασφάλειας μπορεί να προκαλέσει την ανάγκη για περισσότερο έλεγχο των πραγμάτων. Αυτή η ανάγκη μπορεί να κρατήσει για λίγο καιρό ή για πολύ περισσότερο, ανάλογα με την ηλικία και την αλλαγή που έχει έρθει. Για παράδειγμα, ο θάνατος προσφιλούς προσώπου μπορεί να κάνει ένα μικρό παιδί να έχει αίσθημα ανασφάλειας και να αποζητά τον έλεγχο για πολλά χρόνια. Ενώ, η κλοπή ενός πορτοφολιού θα προκαλέσει συμπεριφορές ελέγχου σε μέσα μαζικής μεταφοράς για κάποιους μήνες. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για έλεγχο επηρεάζεται από το επίπεδο ψυχικής ωρίμανσης του ατόμου πριν το ξαφνικό ή τραυματικό γεγονός. 

Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιες φορές που η ανάγκη για έλεγχο πηγάζει από κάτι βαθύτερο. Πρόκειται για τις περιπτώσεις εκείνες που ο έλεγχος έχει γίνει ο τρόπος εκδήλωσης αγάπης. Αφορά, τα κοινωνικά πλαίσια (οικογένειες ως επί το πλείστον) όπου η υπακοή στους κανόνες αποτελεί ένδειξη και απόδειξη αγάπης ή/και αφοσίωσης. Το παιδί μαθαίνει ότι γίνεται αρεστό μόνο όταν είναι καλό παιδί και δεν δυσαρεστεί την μανούλα. Και πρέπει να υπακούει στους κανόνες της. Το πρέπει γίνεται από τις πρώτες λέξεις που μαθαίνει να ακούει και να υπακούει. Το δράμα έρχεται όταν η μανούλα δεν είναι ποτέ ευχαριστημένη....και πρέπει πάντα να κάνει κάτι ακόμα να την ευχαριστήσει. Δεν είναι ποτέ εντάξει...ποτέ δεν φτάνει στο τέρμα. Τότε είναι που  το πρέπει, το καλό και το σωστό γίνονται στόχος και ο έλεγχος φύση και θέση. 

Η αναζήτηση της ευτυχίας...

Ευτυχία...
''η κατάσταση της πλήρους ικανοποιήσεως που γεμίζει όλη την συνείδηση'' (''Λεξικό της φιλοσοφίας'', Andre Lalande)''η ικανοποίηση όλων των κλίσεων μας, τόσο σε έκταση, δηλαδή σε πολλαπλότητα, όσο και σε ένταση, δηλαδή σε διάρκεια'' (''Κριτική του καθαρού λόγου'', Kant)

....Αριστοτέλης, Επίκτητος, Λεοπάλντι....και πολλοί άλλοι φιλόσοφοι προσπάθησαν να δώσουν ορισμούς και να μετασχηματίσουν σε έννοια το αίσθημα και την κατάσταση της ευτυχίας. 

Οι ψυχολόγοι δεν πήγαν πίσω. Σήμερα υπάρχουν σχολές, τμήματα σε πανεπιστήμια, ινστιτούτα, βιβλία κτλ... που έχουν ως έμβλημα την ευτυχία. 

Πώς να γίνεις ευτυχισμένος?

Πώς να πετύχεις?

Πώς...? 

και παρέχονται συμβουλές και οδηγίες για μια ''ευτυχισμένη'' ζωή...

Για ποια ''ζωή'' όμως?

και για ποια ''ευτυχία'' μιλάνε?

Οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι. Άρα και ο δρόμος για την ευτυχία δεν είναι ίδιος. Δεν πρόκειται καν για την ίδια ''ευτυχία''. 

Ο κάθε ένας από εμάς αντιλαμβάνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο την πραγματικότητα. Οι εμπειρίες που έχουμε βιώσει, το περιβάλλον και οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε επηρεάζουν το τι είναι για εμάς η ευτυχία. Ακόμα και για τον ίδιο άνθρωπο το τι θεωρεί ευτυχία διαφέρει. Και το ίδιο το συναίσθημα διαφέρει. Άλλες φορές είναι χαρά & γαλήνη, άλλες φορές ανακούφιση, άλλες φορές υπάρχει αγάπη ενώ κάποιες άλλες εκτόνωση. Και καμία κατάσταση δεν είναι καλύτερη από την άλλη. Όλα είναι ευτυχία. Ο ίδιος ο άνθρωπος είναι το μέτρο και όχι κάτι άλλο ή κάποιος πέρα από αυτόν. 

Ή μάλλον να πω θα έπρεπε να είναι το μέτρο. Γιατί, στην καθημερινότητα, οι περισσότεροι κοιτούν να είναι ευτυχισμένοι όπως είναι ο δίπλα ή όπως στην τηλεόραση ή όπως στο facebook. Κρίνουν και συγκρίνουν την δική τους κατάσταση και ζωή με εκείνο που πιθανά να έχει ο άλλος, μπλοκάροντας έτσι την σκέψη τους και μουδιάζοντας το συναίσθημα τους. Και εν τέλει, νιώθουν δυστυχισμένοι...!

Στο ίδιο αποτέλεσμα, στην δυστυχία δηλαδή, καταλήγουμε όταν η έννοια και η κατάσταση της ευτυχίας είναι τόσο μεγάλη στο μυαλό μας, που τελικά δεν την φτάνουμε ποτέ...Και τότε όση θετική σκέψη και εάν κάνουμε και όσα βιβλία να διαβάσουμε, δεν θα σταματήσουμε να είμαστε δυστυχισμένοι. Γιατί πολύ απλά, η κατάσταση που αναζητάμε δεν είναι εφικτή. Είναι κάτι πέρα από εμάς, πέρα του δικού μας μέτρου. 

Γι' αυτό την επόμενη φορά που θα πεις πως είσαι δυστυχισμένος, σκέψου για ποια ευτυχία θρηνείς, ποια ευτυχία ζηλεύεις και ποια ευτυχία αναζητάς. Μόνο μέσα σου και μόνο εσύ μπορείς να καταλάβεις τι είναι εκείνο που θα σε κάνει ευτυχισμένο και για ποια ευτυχία αξίζει να παλέψεις. 

Μαθημένη Αβοηθησία (Learned Helplessness)

''ΜΑΘΗΜΕΝΗ ΑΒΟΗΘΗΣΙΑ...''

Τι είναι η ''μαθημένη αβοηθησία'' ; Ένα φαινόμενο ; Ένας τρόπος σκέψης ; Η απόρροια ή η αιτία ψυχικών δυσκολιών ; Ακόμα και η μετάφραση από την αγγλική γλώσσα εγείρει αντιπαραθέσεις. 

Ο αγγλικός όρος "Learned Helplessness" χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον ερευνητή ψυχολόγο Martin Seligman το 1967. Με αυτόν τον όρο προσπάθησε να περιγράψει την συναισθηματική κατάσταση που είχαν περιέλθει τα πειραματικά υποκείμενα και έμοιαζε με τα συμπτώματα  που έχει η κλινική χρόνια κατάθλιψη (απόσυρση, παραίτηση κτλ). Ο Seligman σχεδίασε μια πειραματική διαδικασία, όπου προκαλούσε ηλεκτρικά σοκ σε σκύλους. Στην Α ομάδα, οι σκύλοι είχαν την δυνατότητα με έναν μοχλό να γλιτώσουν τα σοκ και στην Β ομάδα δεν μπορούσαν να κάνουν κάτι, (ο μοχλός δεν γλίτωνε τον πόνο). Μετά από λίγες επαναλήψεις, δόθηκε η δυνατότητα και στην Β ομάδα να μπορούν να γλιτώνουν τα σοκ με τον μοχλό, κάποιες φορές. Αυτό που παρατηρήθηκε είναι πως τα σκυλάκια της Β ομάδας δεν έμπαιναν καν στην διαδικασία να γλιτώσουν από τα ηλεκτροσόκ ακόμα και όταν καταλάβαιναν ότι μπορούν. Επειδή δεν μπορούσαν να ελέγξουν την κατάσταση!!! Κάποιες φορές έπιανε το κόλπο με τον μοχλό, κάποιες άλλες όχι. Έτσι, μετά από δύο- τρεις προσπάθειες δεν ασχολήθηκαν ποτέ ξανά  Έμοιαζαν σαν να είχαν απελπιστεί και δεν κινητοποιούνταν, αποδεχόμενα στωικά με ένα γρύλισμα τον πόνο. 

Πρόκειται για Παραίτηση....για εκείνη την παραίτηση που βλέπουμε στην κατάθλιψη: ''Ότι και να κάνω δεν θ' αλλάξει κάτι''. 

Το βλέπουμε καθημερινά....το ζούμε και το αντιμετωπίζουμε. Η αίσθηση ότι τα πράγματα δεν θα πάνε καλά, στηρίζει και επισφραγίζει το αίσθημα της θλίψης. Δεν είναι απλά μια απαισιόδοξη στάση. Είναι η αίσθηση πως ''Εγώ είμαι αδύναμος να κάνω κάτι'' , ''Είμαι αβοήθητος''.

Πρόκειται για τον βασικό πυρήνα της ανασφάλειας, των φόβων, της θλίψης και του άγχους. ''Έχω μάθει πως είμαι αβοήθητος, άρα νιώθω αδύναμος, άρα φοβάμαι, άρα νιώθω ακόμα πιο αδύναμος, νιώθω θλίψη, ανασφαλής και αγχώνομαι για το τώρα, το αύριο και το μετά, δεν ελέγχω τίποτα''.

Και πως μπορεί κάποιος να φτάσει σε αυτό το σημείο ; Να έχει αποκτήσει την αίσθηση της αβοηθησίας ;

Μέσα από πολλά μονοπάτια....Καταρχήν, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον που από πολύ νωρίς και για πολλά χρόνια δεν υπήρχαν σαφή όρια, σαφής κανόνες και έτσι κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει τις συνέπειες μιας συμπεριφοράς. Η προβλεψιμότητα των συνεπειών μιας συμπεριφοράς είναι κάτι που μας προκαλεί μια αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων. Επίσης, εάν υπήρχαν πολλές μετακομίσεις ή πολλά και διαφορετικά πρόσωπα από όπου έπαιρνε αγάπη ως παιδί, η αίσθηση ελέγχου των καταστάσεων θα είναι περιορισμένη. Παρομοίως, εάν έχει μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον όπου του τα παρέχουν όλα, χωρίς καμία εξαίρεση, θα μάθει να μην αντέχει την αναμονή, να μην γνωρίζει πως να διαχειρισθεί την απογοήτευση. Και σταδιακά θα νιώθει ότι δεν ξέρει τρόπους να διαχειρισθεί νέα δεδομένα (θα έχει μάθει να ζει σε μια γυάλα= άρα ανασφαλής και αβοήθητος στον ''έξω κόσμο''). Τέλος, υπάρχουν οι περιπτώσεις όπου τραυματικές καταστάσεις μπορούν να εισάγουν την αίσθηση της αβοηθησίας σε κάποιον. Πρόκειται για καταστάσεις που είτε τις έχει ζήσει ο ίδιος είτε κάποιος στο περιβάλλον του.

Ναι, πρόκειται για κάτι που μπορείς να το ''αποκτήσεις'' μέσα από τις εμπειρίες και τον τρόπο σκέψης κάποιου άλλου ( δεν είναι τυχαίο εκείνο που λένε ότι η ατμόσφαιρα ''βαραίνει'' με έναν μελαγχολικό στην παρέα). 

ΚΑΙ ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΘΕΙ ;

Ο Seligman μετά από τα πειράματα με τους σκύλους, ανέπτυξε την θεωρία της "Θετικής Σκέψης'' και έγινε ο πατέρας της θετικής ψυχολογίας (Positive Psychology). Η λογική είναι πως από την στιγμή που είσαι στην κατάσταση της μαθημένης αβοηθησίας, έχεις έναν απαισιόδοξο τρόπο σκέψης σαν βάση. Οπότε εάν αλλάξεις τον απαισιόδοξο σε θετικό τρόπο σκέψης και εάν δώσεις προσοχή στα θετικά και όχι αρνητικά συμβάντα της ζωής σου, μπορείς να καταφέρεις να ελέγξεις τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούνται από την μαθημένη αβοηθησία. Πρόκειται για μια καινούργια κατεύθυνση, η οποία ενέπνευσε και την δημιουργία νέων τρόπων παρέμβασης (coaching ). 

Η αλήθεια είναι πως βοηθά σε μεγάλο βαθμό. Απλά, δεν είναι τόσο θαυματουργή όσο την παρουσιάζουν. Η θετική σκέψη είναι ο στόχος. Για να γίνει μέσον χρειάζεται χρόνος, υπομονή και επιμονή. Και χρειάζεται την συμπαράσταση από την συμπεριφορά. Ας μην ξεχνάμε πως η μαθημένη αβοηθησία σχετίζεται με τον μη έλεγχο του τι κάνω, του τι μπορώ να κάνω και επενδύεται με την ανασφάλεια και τον φόβο. Δεν φτάνει να λέω ότι όλα θα πάνε καλά. Βοηθά αλλά δεν φτάνει...  

Ο ρόλος της επιθυμίας σε μια μακρόχρονη σχέση

Πως επιλέγουμε συντρόφους?

Πώς φτάνουμε στο σημείο να επιλέξουμε τον/την σύντροφο μας; Γιατί διαλέγουμε εκείνον ή εκείνη και όχι κάποιον άλλον ή άλλη; Τι μας κάνει να ερωτευόμαστε κάποιον/ α;

Η αλήθεια είναι πως η απάντηση δεν είναι εύκολη. Πολλές φορές δεν σκεφτόμαστε να ερωτευθούμε, απλά μας τυχαίνει. Επίσης, είναι δύσκολο να περιγράψουμε γιατί επιλέξαμε τον/την συγκεκριμένη σύντροφο και όχι  κάποιον/ κάποια άλλη. Και τις περισσότερες φορές, δεν μπορούμε να πούμε με μια φράση τι ακριβώς μας ελκύει. Απλά ξέρουμε ότι θέλουμε να είμαστε μαζί του/της, ότι μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα και πως τον/την σκεφτόμαστε συνέχεια. 

Από την πλευρά της ψυχολογίας έχουν γίνει άπειρες έρευνες, μελέτες και έχουν γραφτεί αρκετές διατριβές πάνω στο θέμα. Το βασικό συμπέρασμα των περισσότερων είναι πως εκείνο που μας κάνει να είμαστε με κάποιον είναι η αίσθηση οικειότητας που μας βγάζει. Πρόκειται για μια διαίσθηση ουσιαστικά. Αισθανόμαστε ότι με το συγκεκριμένο πρόσωπο θέλουμε να συνδεθούμε συναισθηματικά. Ο λόγος που θέλουμε με το συγκεκριμένο πρόσωπο να συνδεθούμε δεν είναι ποτέ ένας και δεν είναι καθόλου εύκολο να τον αντιληφθούμε. Πρόκειται για μια ασυνείδητη διεργασία που έχει διαμορφωθεί μέσα από τις προσλαμβάνουσες εμπειρίες που είχαμε από την ημέρα που γεννηθήκαμε.

Οι πιο πολλοί θα αντιδράσουν διαβάζοντας τα συμπεράσματα των ερευνών και θα πουν πως η εξωτερική εμφάνιση τους έκανε να διαλέξουν τον/την σύντροφο τους. Ας αναλογιστούμε, όμως πως η ομορφιά βρίσκεται στο μάτι του παρατηρητή. Έτσι, για κάποιον ένα πρόσωπο είναι ωραίο και ελκυστικό ενώ σε κάποιον άλλον αδιάφορο ή και άσχημο. Μάλιστα φαίνεται από μελέτες, πως οι ερωτευμένοι βλέπουν ακόμα πιο όμορφο τον σύντροφο τους. Άρα τι γίνεται;Ποιο είναι το κριτήριο επιλογής; 

Η αίσθηση ότι θέλουμε κάποιον είναι το αποτέλεσμα μιας ασυνείδητης διεργασίας. Οι εμπειρίες που έχουμε βιώσει από την ημέρα που γεννηθήκαμε, τα πρόσωπα με τα οποία έχουμε συν αναστραφεί και τα προβλήματα που έχουμε αντιμετωπίσει μας οδηγούν στο να επιλέξουμε τον σύντροφο μας την δεδομένη στιγμή. 

Μπορεί να μην μοιάζει εμφανισιακά με τον πατέρα μας αλλά να έχει το ίδιο βλέμμα. Μπορεί να μην  έχει το ίδιο χρώμα μαλλιών με εκείνο της μητέρας μας αλλά να έχει το ίδιο χαμόγελο. Μπορεί να μοιάζει σαν ''να τον/ την γνωρίζουμε χρόνια''...Δεν είναι κάτι μαγικό ...είναι απλά το αποτέλεσμα όλων εκείνων που έχουμε βιώσει, και τα καλά και τα άσχημα.

Ναι και τα άσχημα. Φαίνεται πως τα περισσότερα ζευγάρια που μένουν για πολλά χρόνια μαζί (πάνω από 30) μοιράζονται παρόμοιου είδους ''συναισθηματικές πληγές''. Είναι σαν να βρίσκουν στο άλλο τους μισό τον συνοδοιπόρο, τον φίλο και τον αρωγό σε κάθε δυσκολία...και αυτό γιατί τους καταλαβαίνει...επειδή έχει περάσει ''παρόμοιες δυσκολίες''. 

Και τι συμβαίνει όταν η επιλογή που κάνουμε εν τέλει μας πληγώνει;;;; Εάν όλοι έχουμε μια ασυνείδητη διεργασία που μας οδηγεί να θέλουμε αυτόν που θα μας καλύψει συναισθηματικά, γιατί πληγωνόμαστε;;;

Ούτε σε αυτό το ερώτημα η απάντηση είναι εύκολη. Δεν υπάρχει ένας λόγος αλλά πάρα πολλοί. Και σε αυτές τις σχέσεις τα βιώματα και οι συναισθηματικές μας ανάγκες  καθορίζουν ''γιατί ενώ ''είδαμε'' το αφήσαμε να περάσει και το ζήσαμε''.....''γιατί ενώ την κακοποιεί δεν φεύγει''...''γιατί τον/την απατώ''...'' γιατί ;;;;''. Και όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, οι κοινωνικές νόρμες και συνθήκες περιπλέκουν ακόμα περισσότερο το ''γιατί''.  

Έτσι, για παράδειγμα, μια γυναίκα με χαμηλή αυτό-εκτίμηση μπορεί να δεχθεί μια άσχημη συμπεριφορά από τον σύντροφο της. Κάτι που θα την κάνει να έχει ακόμα χαμηλότερη αυτό-εκτίμηση και θα μειώσει τα επίπεδα αυτοπεποίθησης της στο να τον χωρίσει και να βρει κάποιον άλλον. Και όσο οι συμπεριφορές υποτίμησης από την μεριά του συντρόφου της θα αυξάνονται, τόσο εκείνη θα δεσμεύεται συναισθηματικά με εκείνον, εμπλεκόμενη σε ένα φαύλο κύκλο. Μέχρι που η αγάπη θα μπερδευτεί με την ανάγκη και τον φόβο. 

Εσείς πόσα volt θα χορηγούσατε????

ΔΕΝ είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε, αυτό που αισθανόμαστε, λέμε ή κάνουμε...

Αν και τις περισσότερες φορές τείνουμε να πιστέψουμε το αντίθετο, είναι σημαντικό να έχουμε στο νου μας πως ΔΕΝ είμαστε αυτό που κάνουμε, αυτό που λέμε, αυτό που σκεφτόμαστε ή ακόμη αυτό που αισθανόμαστε. Παρόλο που μέσω αυτών βιώνουμε την ζωή...ΔΕΝ καθορίζουν το ποιοι/ες είμαστε!!

Κάποιοι από αυτούς που διαβάζουν θα ανακουφιστούν, κάποιοι θα αναρωτηθούν και σε κάποιους θα φανεί τελείως παράταιρο αυτό το συμπέρασμα. Η αλήθεια είναι, όμως, πως ισχύει!

Το γεγονός ότι έχω μια σκέψη τώρα  δεν σημαίνει ότι ''είμαι'' αυτή η σκέψη ή  πως το συναίσθημα που έχω για μια συγκεκριμένη στιγμή είναι αντιπροσωπευτικό του πως είμαι συναισθηματικά γενικά, ως άτομο. Πρόκειται για την διαφορά που έχει το να βλέπεις μια καταιγίδα από την ασφάλεια του σπιτιού σου, με το να είσαι έξω στον αέρα και να βρέχεσαι. 

Πρακτικά αυτό πως μπορούμε να το δούμε?

Λοιπόν, σκεφτείτε πόσες φορές είχατε μια σκέψη αλλά δεν την κάνατε πράξη. Μπορεί να ήταν τότε που το αφεντικό σας, σας μείωσε μπροστά σε όλους τους συναδέρφους και σκεφτόσασταν να τον ρίξετε από το μπαλκόνι...αλλά το σκεφτήκατε λίγο περισσότερο και αποφασίσατε να μην το κάνατε, δεν άξιζε - και το αφήσατε. Μπορεί να ήταν τότε, που ενώ οδηγούσατε, κάποιος σας προσπέρασε και μπήκε απότομα μπροστά σας....και εσείς σκεφτήκατε να πέσετε πάνω του. Το σκεφτήκατε περισσότερο...μετρήσατε τι μπορεί να γίνει (σε σας, στο αυτοκίνητο σας) και δεν το κάνατε. Ή ακόμα όταν ανακαλύψατε πως σας απατά ο αγαπημένος ή ή αγαπημένη σας, σκεφτήκατε 102 τρόπους εξόντωσης του/της...αλλά στο τέλος δεν κάνατε τίποτα από όλα αυτά.

Άρα, έχουμε ένα φίλτρο. Έχουμε την ικανότητα να αναγνωρίζουμε ότι μια σκέψη είναι μια σκέψη, ότι δεν χρειάζεται να την πάρουμε στα σοβαρά, να την κάνουμε πράξη ή να την ικανοποιήσουμε. Μόνο και μόνο επειδή κάτι εμφανίζεται στο μυαλό μας, δεν σημαίνει πως είναι αληθινό, πώς πρέπει να ενεργήσουμε με βάση αυτού ή να το πιστέψουμε. Δεν είναι αυτό που είμαστε! Επειδή κάτι εμφανίζεται στο μυαλό μας, δεν σημαίνει πως είναι αντιπροσωπευτικό του ατόμου που είμαστε, της προσωπικότητας που έχουμε, του εάν είμαστε καλοί ή κακοί άνθρωποι. 

Φανταστείτε πόση πίεση θα αισθανόμασταν εάν νιώθαμε υπόλογοι για κάθε μια σκέψη που έχουμε. Εάν κρίναμε και παίρναμε στα σοβαρά την παραμικρή ιδέα που εμφανιζόταν στο μυαλό μας. Ή το παραμικρό συναίσθημα που είχαμε. Ναι, έχουμε ευθύνη στο εάν αποφασίσουμε να υιοθετήσουμε μια σκέψη, πόσο μάλλον όταν  την εκφράσουμε είτε λεκτικά είτε πρακτικά. Αλλά η σκέψη είναι μόνο σκέψη. Είναι σαν ένα ουράνιο τόξο στον ουρανό...κάτι φωτεινό, μεγαλειώδες, μαγευτικό αλλά που στην ουσία δεν είναι απτό. 

Όταν παίρνουμε τις σκέψεις μας πολύ σοβαρά, η ζωή γίνεται βαριά. Όταν ταυτιζόμαστε εντόνως με τα συναισθήματα μας, αρχίζουμε να χανόμαστε μέσα τους. Όταν πιστεύουμε πως οι λέξεις μας καθορίζουν, αρχίζουμε να σκεφτόμαστε υπερβολικά πολύ. Και όταν δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε κάποια ελαφρυντικά ή κάποια συγχώρεση για τα λάθη που κάναμε στην ζωή, τότε ξεκινάμε να νιώθουμε πικρία. 

Το μυαλό είναι μεγαλύτερο από αυτό. Η ζωή είναι μεγαλύτερη από αυτό. Υπάρχει κάτι πέρα από την σκέψη, πέρα από το συναίσθημα, πέρα από την ομιλία, πέρα από τη πράξη. Είναι ένα μέρος της συνείδησης. Μπορούμε να του δώσουμε όποιο όνομα θέλουμε. Μπορούμε να το συνδέσουμε με οποιαδήποτε πίστη, φιλοσοφία ή θρησκεία θέλουμε ή να μην του δώσουμε και κανένα όνομα. Δεν πειράζει. Όπως και να έχει δεν αλλάζει η ποιότητα της συνείδησης, η ποιότητα της προοπτικής, μέσω της οποίας μπορούμε να δούμε μια σκέψη έτσι όπως ακριβώς είναι και να την αφήσουμε να φύγει...